ورزش اسکای رانینگ (Skyrunning) چیست؟
اگر چندان اهل ورزش و خصوصا دویدن نیستید، احتمالا تا به حال اسم ورزش اسکای رانینگ (Skyrunning) به گوشتان نخورده است؛ اما اگر از عاشقان ورزش دو هستید یا از حضور و گذراندن وقت در طبیعت و کوه لذت می‌برید، حتما از اسکای رانیننگ استقبال خواهید کرد؛ زیرا این ورزش دقیقاً برای شما ساخته شده است. در حقیقت، اسکای رانینگ زیرشاخه‌ای نوظهور از فعالیت رانینگ است؛ با این تفاوت که در این زیرشاخه از رانینگ، به جای دویدن روی زمین‌های تخت، باید بر روی سطح ناهموار کوه‌ها دوید و از آنها بالا یا پایین رفت. البته باید در نظر داشته باشید که این فعالیت بدنی مناسب همه افراد نیست؛ زیرا همانطور که گفته شد، این ورزش در زمین‌هایی با شیب زیاد انجام می‌شود و دویدن در این شیب‌های شدید، نیازمند سلامت بدنی کامل، خصوصا در بخش قلب و عروق است. همچنین شایان ذکر است که این فعالیت در ارتفاعاتی بالا انجام می‌شود که در آنها، غلظت هوا پایین و میزان اکسیژن آن بسیار کمتر از ارتفاعات عادی است. بنابراین اگر شما وضعیت قلبی و عروقی ضعیفی دارید، اسکای رانینگ مناسب شما نیست و ممکن است به سلامت شما آسیب بزند. در ادامه این مقاله، هر آنچه که نیاز است از ورزش اسکای رانینگ بدانید، ذکر شده و مورد بررسی قرار گرفته است؛ پس با ما همراه باشید تا نگاهی جامع به این ورزش نوظهور بیاندازیم.
تاریخ اسکای رانینگ
اسکای رانینگ یک ورزش نوین است که توسط مارینو جاکومتی (Marino Giacometti)، کوهنورد ایتالیایی، در سال ۱۹۹۲ ابداع شد. اصلی‌ترین ایده که باعث شکل گیری ورزش اسکای رانینگ در ذهن جاکومتی شد، حرکت از یک شهر به سمت بلندترین قله در نزدیکی آن و رسیدن به آن در کمترین زمان ممکن بود. اسکای رانینگ در واقع ترکیبی از دویدن روی کوه و پایین آمدن از آن بر روی سطوح ناهموار، در شیب و ارتفاع زیاد است. فدراسیون بین‌المللی اسکای رانینگ این ورزش را، دویدن در ارتفاعات بالای ۲۰۰۰ متر، با شیبی بیش از ۳۰٪ توصیف می‌کند. همچنین ارتفاع در این فعالیت می‌بایست از درجه II تجاوز نکند.
ریچارد بولت، سرپرست بخش بازاریابی انجمن تریل رانینگ آمریکا در این باره چنین گفته است:« در عمل و خصوصا در کشور ایالات متحده، اسکای رانینگ معمولا در ارتفاعاتی کمتر از 2000 متر برگزار می‌شود؛ اما با این وجود، وجوه فنی ورزش مانتن رانینگ یا دو در کوه در این ورزش بسیار برجسته است و برخی از اوقات، مسیر آن از راه‌های خاکی نیز خارج و به مسیرهای ناهموارتر وارد می‌شود. وی افزوده است:« گاهی شیب زمین در مسیر اسکای رانینگ آنقدر شدید است که حتی بهترین دوندگان هم مجبور می‌شوند با استفاده از دست و پاهایشان از آن به زحمت بالا بروند.»
افراد زیادی ممکن است به دلیل نوپا بودن این ورزش، آن را با انواع دیگر دویدن مانند دو در مسیرهای خاکی یا تریل رانینگ (trail running)، اولترا رانینگ (ultra running) یا حتی مانتن رانینگ (mountain running) اشتباه بگیرند. طبق توضیحات بولت، درست است که یک همپوشانی نسبی و اشتراکاتی واضح میان این زیرشاخه‌های رانینگ وجود دارد، اما هر کدام از آنها دارای وجوه فنی بسیار متفاوتی هستند و نهاد بین‌المللی مختص خود را دارند. همچنین او اعتقاد دارد که اسکای رانینگ، مهجورترین زیرشاخه دوی بیرون جاده‌ای در میان دوندگان اهل ایالات متحده است.
رندی استا (Randy Accetta)، مدیر بخش آموزش مربیگری باشگاه دوندگان جاده‌ای آمریکا (Road Runners Club of America) نیز اعتقاد دارد که چند وجه، اسکای رانینگ را از دیگر ورزش‌های شبیه به آن جدا می‌کنند. مهمترین این وجوه، زمین متفاوت و ارتفاع بالا در این ورزش نسبت به سایر انواع رانینگ بیرون جاده‌ای هستند. او همچنین به دوندگان در این رشته تذکر می‌دهد و می‌گوید:« دوندگان می‌بایست در اسکای رانینگ به سرعت حرکت خود دقتی ویژه داشته باشند؛ زیرا بکارگیری نیرو و سرعت بیش از حد در این فعالیت استقامتی، می‌تواند باعث بروز آسیب‌هایی جبران ناپذیر به بدنشان شود.»
انواع ورزش اسکای رانینگ
ورزش اسکای رانینگ خود به چند دسته مختلف تقسیم می‌شود که هر یک از آنها، در ارتفاع، شیب، فاصله و طول‌هایی مختلف برگزار می‌شوند. به دلیل برگزاری رسمی مسابقات اسکای رانینگ در سراسر دنیا، هر یک از این زیرشاخه‌ها قوانینی مختص خود را دارد که توسط فدراسیون بین المللی اسکای رانینگ تعیین شده است. لوری فن هوتن (Lauri van Houten)، یکی از بنیانگذاران ورزش اسکای رانینگ و مدیر بازاریابی و ارتباطات فدراسیون بین‌المللی این ورزش، در این باره توضیح داده است:« فدراسیون تنها هیئت حاکم بر این ورزش است که ۴۹ کشور عضو آن هستند و سالانه حدود ۱۰۰۰۰۰ نفر در مسابقات رسمی آن شرکت می‌کنند.»
به طور کلی، ۸ نوع مسابقه در ورزش اسکای رانینگ وجود دارد که بعضی از آنها در شرایط آب و هوایی سخت همچون برف انجام می‌شوند. در ادامه، هر یک از زیرشاخه‌های اسکای رانینگ را نام خواهیم برد و ویژگی‌های آنها را نیز به صورت اجمالی مورد بررسی قرار می‌دهیم.
Sky
مسابقات اسکای طولی بین ۲۰ الی ۴۹ کیلومتر دارند و در آنها می‌بایست حداقل ۱۲۰۰ متر ارتفاع طی شود. اگر در یک مسابقه، ارتفاع حداکثری بیش از ۴۰۰۰متر باشد، این ارتفاع می‌بایست در مسافتی حداقل ۱۰ کیلومتری طی شود.
SkyUltra
این نوع از مسابقات اسکای رانینگ، به فاصله ۵۰ الی ۹۹ کیلومتر به طول می‌انجامد و در آن می‌بایست ارتفاعی ۳۰۰۰ متری طی شود. در برخی دیگر از انواع اسکای اولترا اما ارتفاع طی شده اهمیتی ندارد و شرکت کنندگان می‌بایست مسابقه را در زمانی معین که معمولا ۱۶ ساعت است به پایان برسانند. در واقع، این محدودیت زمان بر اساس تحقیقات فدراسیون اسکای رانینگ در نظر گرفته شده است؛ زیرا طبق این تحقیقات، بدن انسان پس از ۱۶ ساعت بیداری نیازی مبرم به خواب پیدا می‌کند و دویدن در این شرایط، می‌تواند برای بدن بسیار آسیب زا باشد.
Vertical
مسابقات ورتیکال یا عمودی اسکای رانینگ، همانطور که از نامشان پیداست در سربالایی با حداقل ارتفاع ۱۰۰۰متر و در سطوحی ناهموار انجام می‌شود. در مسابقات ورتیکال، میانگین شیب زمین باید حداقل ۲۰٪ باشد و ۵٪ از کل مسافت طی شده نیز شیبی برابر با ٪۳۳ داشته باشد. در این مسابقات، مسافت طی شده هیچگاه بیش از ۵ کیلومتر نخواهد بود.
Skyspeed
نوع دیگری از مسابقات اسکای رانینگ نیز وجود دارد که مسافت طی شده عمودی در آنها در حدود ۱۰۰متر یا بیشتر است؛ اما شیب زمین آنها می‌بایست حداقل ۳۳٪ باشد. این دسته از مسابقات اسکای رانینگ با نام اسکای اسپید (Skyspeed) شناخته می‌شود.
Skysnow
طبق گفته فن هوتن، اسکای اسنو (Skysnow) جدیدترین زیرشاخه ورزش اسکای رانینگ است که به دلیل انجام شدن بر روی زمین‌های برفی و یخ زده، نیازمند کفشی ویژه موسوم به micro-crampon است. این کفش‌ها، میخ‌های کوچکی در قسمت زیره خود دارند که راه رفتن روی یخ را تسهیل می‌کنند.
دلایل شرکت در مسابقات اسکای رانینگ
مثل تمامی ورزش‌های دیگر، برای شرکت در مسابقات اسکای رانینگ نیز دلایل بی‌شماری وجود دارد که در ادامه به مهمترین موارد آنها اشاره می‌کنیم.
۱- علاقه به موقعیت‌های چالش برانگیز
بیشتر افراد دوست دارند که ذهن و بدن خود را در موقعیت‌های مختلف و گاهی حتی چالش برانگیز قرار دهند و اسکای رانینگ به دلیل تفاوت زیادی که با دیگر ورزش‌ها دارد، به خوبی این نیاز را برآورده می‌کند. فن هوتن در این باره نیز می‌گوید:« اسکای رانینگ به مراتب سطح دشواری بالاتری نسبت به تریل رانینگ و دوی جاده‌ای (road running) دارد و این موضوع باعث می‌شود که بسیاری از افراد جوان به آن علاقه مند شوند. همینطور می‌توان گفت که پس از دویدن روی سطح مریخ، کاری چالش برانگیز‌تر و هیجان انگیزتر از دویدن روی کوه (اسکای رانینگ) وجود نخواهد داشت و همین امر نیز بسیار جذاب است.»
۲- تجربه دویدن در ارتفاعات بالا
انجام هر فعالیت بدنی در ارتفاعات بالا به دلیل غلظت پایین هوا و کمبود اکسیژن، دشوارتر از حالت عادی است. بنابراین، انتخاب ورزش اسکای رانینگ و دویدن در این ارتفاعات، می‌تواند تجربه‌ای بسیار جالب و چالش برانگیز را برای شما رقم بزند و قابلیت‌های نهایی بدنی شما را نیز به نمایش بگذارد.
۳- بهبود سلامتی و تناسب اندام
اسکای رانینگ می‌تواند برای افرادی که به دنبال بالا بردن سطح آمادگی جسمانی خود هستند و از دویدن در محیط‌های سخت لذت می‌برند، گزینه بسیار مناسبی باشد؛ زیرا دویدن در ارتفاعات شرایط ویژه‌ای را برای سیستم تنفسی و قلبی بدن فراهم می‌کند که دوندگان روی سطوح هموار هیچگاه شانس تجربه آن را نخواهند داشت. بولت در این مورد ذکر می‌کند:«دوندگان مسابقات اسکای رانینگ کسانی هستند که می‌خواهند سطح آمادگی بدنی خود را با قرار گرفتن در ارتفاعات زیاد، اکسیژن کم و سختی‌های بیشتر بسنجند و همزمان از چشم انداز‌های بی‌نظیر نیز لذت ببرند.»
۴- علاقه به شرکت در رقابت‌های ورزشی
تعداد کسانی که در مسابقات اسکای رانینگ شرکت می‌کنند به دلیل دشواری زیاد این بازی، بسیار محدود است و به طور معمول افرادی که در این مسابقات شرکت می‌کنند از سطح بالای بدنی برخوردارند و سابقه بازی و برد در بسیاری از ورزش‌های دیگر دارند. به همین دلیل نیز رقابت در این بازی‌ها، بسیار دشوارتر از سایر زیرشاخه‌های رانینگ است؛ زیرا شما در این ورزش همواره در حال رقابت با چندی از قویترین ورزشکاران دنیا هستید.
۵- مصرف کالری بسیار بالا
برخی دیگر از افراد به دلیل مصرف بالای انرژی و سایر فواید فیزیکی این مسابقات، شیفته شرکت در آن می‌شوند. فن هوتن همچنین به این نکته اشاره می‌کند که اطلاعات و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهند دویدن روی کوه‌ها تا ۱۰ برابر کالری بیشتری نسبت به دویدن در سطوح هموار مصرف می‌کند.
ایمنی در اسکای رانینگ
هنگامی که تصمیم به شرکت در یک شاخه جدید از دویدن (به طور خاص اسکای رانینگ) می‌گیرید، باید چند نکته را برای سلامت و ایمنی خود در نظر داشته باشید. در ادامه، چند که دانستن آنها به شما در تجربه ایمنی بالاتر در اسکای رانینگ کمک خواهد کرد را ذکر می‌کنیم.
۱- قابلیت‌های فیزیکی خود را بدانید
شرکت در مسابقات اسکای رانینگ در ابتدای کار می‌تواند برای جسم شما کمی دشوار باشد و ممکن است سازگار شدن بدنتان با ارتفاع بالای این مسابقات، کمی زمان بر باشد؛ پس بهتر است کمی حوصله به خرج بدهید و بگذارید بدنتان به شرایط جدیدی که در آن قرار گرفته است عادت کند. اما باید توان جسمی خود را نیز در نظر بگیرید و بسته به آن، خود را در موقعیت‌هایی که نیاز به قدرتی بیش از قدرت بدنی شما دارد قرار ندهید. این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که عدم توجه به آن می‌تواند موقعیت خطرناکی را برایتان بوجود آورد و در بهترین حالت، آسیب‌هایی جدی به شما وارد کند. همچنین خوب است که اهداف خود را با یک پزشک در میان بگذارید تا بر اساس آنها، سطح آمادگی جسمانی شما را تعیین شود و مطمئن شوید که این ورزش مناسب شما است خیر. علاوه بر این، شما برای این ورزش باید از سلامت مفاصل خود مطمئن شوید و از انعطاف پذیری نسبتا خوبی نیز در آنها برخوردار باشید. برای مثال، اگر دچار آسیب دیدگی در ناحیه زانو هستید، باید بسیار در این ورزش بسیار محتاط باشید و حتما به توصیه پزشکتان عمل کنید. این مسئله بسیار مهم است به طوریکه فن هوتن ذکر می‌کند:« هر گونه آسیب بیومکانیکی در ناحیه زانو، مچ پا و یا هر قسمت دیگر بدن می‌بایست برای شروع اسکای رانینگ نیز همانند هر ورزش استقامتی دیگر مورد بررسی دقیق قرار گیرد؛ همچنین گرفتن تست ضربان قلب در این ورزش مثل دیگر ورزش‌های استقامتی امری ضروری است.»
۲- استفاده از تجهیزات صحیح
دکتر استا در این مورد می‌گوید:«پوشیدن لباس و کفش متناسب با وضعیت هوا و شیب زمین در ورزش اسکای رانینگ می‌تواند تاثیر بسیار زیادی روی عملکرد شما بگذارد و تجربه شما از این ورزش را به کلی تغییر دهد.» در نظر داشته باشید که برای انجام این ورزش، حتما نیاز به لباسی گرم و تجهیزات دیگری مثل وسایل آبرسانی گوناگون همچون قمقمه‌هایی مخصوص خواهید داشت. فن هوتن همچنین ذکر می‌کند:«فراهم کردن تجهیزات مناسب در این ورزش بسیار ضروری است و مهم ترین آنها انتخاب کفش درست است. زیره این کفش‌ها باید به گونه‌ای طراحی شده باشد که به خوبی به زمین بچسبد و روی سنگ و زمین لغزنده استحکام و عملکرد خوبی ارائه دهد.»از دیگر وسایل مورد نیاز برای اسکای رانینگ می‌توان به چوب‌های مخصوص کوهنوردی، هدبند و دستکش‌هایی مناسب برای حرکت چهار دست و پا اشاره کرد.
همانطور که می‌دانید، وضعیت آب و هوایی در کوه‌ها و ارتفاعات ثابت نیست و ممکن است به طور ناگهانی تغییر کند؛ بنابراین می‌بایست در انجام این ورزش، آمادگی هر شرایطی مثل باران، برف، طوفان سخت و… را داشته باشید و بر این اساس لباس بپوشید.
فن هوتن در این باره نیز می‌گوید:« لباسی که برای ورزش اسکای رانینگ می‌پوشید، می‌بایست از لحاظ فنی با شرایط آن تطابق داشته باشد. برای مثال، استفاده از لباس‌هایی همچون تی شرت‌های پنبه‌ای در این ورزش، یک اشتباه بزرگ است و می‌بایست از البسه مستحکم‌تر در آن استفاده کنید. همچنین بهتر است در تمامی شرایط یک ژاکت سبک ضد باد نیز برای محافظت در برابر باد و باران، خصوصا در سراشیبی‌های کوه همراه داشته باشید.»
موارد احتیاط
زمانی که برای هر گونه تفریح و یا ورزشی به حیات وحش می‌روید، بهتر است که یک یا چند نفر همراه با خود داشته باشید و از تنها رفتن به دل طبیعت خودداری کنید تا اگر اتفاقی مثل جراحت برایتان رخ دهد شخصی برای کمک به شما حضور داشته باشد. بولت در این باره یادآور می‌شود:« اسکای رانینگ هرگز نباید برای دفعات اول به تنهایی انجام شود و اگر شما در این ورزش تازه کار هستید باید شخص با تجربه‌ای را پیدا کنید و از او بخواهید تا شما را همراهی کند.»
همچنین بسیار مهم است که شما درباره محیط و طبیعت اطراف خود به طور کامل آگاهی کسب کنید؛ زیرا اطلاع درباره محیط و شرایط آن به شما آمادگی لازم جهت مواجه شدن با رویداد‌های سخت در طبیعت یا هرگونه تغییر ناگهانی در آن می‌دهد.
در نهایت، باید در نظر داشته باشید که وقتی برای دویدن به کوه یا طبیعت می‌روید، موجودات زنده دیگری جز شما در آنجا وجود خواهد داشت! بنابراین توصیه ما این است که در حین دویدن حتما تمام حواس خود را بکار بگیرید، پیشنهاد می‌کنیم که از هدفون استفاده نکنید تا بتوانید صدای محیط را به خوبی بشنوید و اطراف خود را به طور کامل زیرنظر داشته باشید تا از خطرات احتمالی جلوگیری کنید.
